تۈركىيە بىلەن ھىندونېزىيە ئىستراتېگىيەلىك مۇناسىۋەتلىرىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇشنى نىشان قىلماقتا

سىياسەت، ئىقتىساد ۋە جەمئىيەت تەتقىقاتلىرى فوندى (سەتا) ئەقىل ئامبىرى چارشەنبە كۈنى پايتەخت ئەنقەرەدە «تۈركىيە-ھىندونېزىيە ھەمكارلىق مۇنبىرى»گە ساھىبخانلىق قىلدى. مۇنبەردە ئىككى تەرەپلىك مۇناسىۋەتلەر ۋە رايونلۇق مەسىلىلەر مۇزاكىرە قىلىندى.

تۈركىيە بىلەن ھىندونېزىيە ئوتتۇرىسىدا دىپلوماتىك مۇناسىۋەت ئورنىتىلغانلىقىنىڭ 75 يىللىقىنى خاتىرىلەش مۇناسىۋىتى بىلەن ئۆتكۈزۈلگەن بۇ مۇنبەر يىغىنى ئىككى قىسىمدىن تەشكىل تاپقان بولۇپ، ھەر ئىككى دۆلەتتىن دىپلوماتلار، ئاكادېمىكلار ۋە بىيۇروكراتلار قاتناشتى.

تۈركىيە سودا مىنىستىرلىقىنىڭ مۇئاۋىن مىنىستىرى مۇستاپا تۇزجۇ ئېچىلىش نۇتقىدا، ھەمكارلىق مۇنبىرىنىڭ ئىككى دۆلەت ئوتتۇرىسىدىكى كۈنسېرى كۈچىيىۋاتقان مۇناسىۋەتلەردە «يېڭى بىر بۇرۇلۇش نۇقتىسى» بولىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.

تۇزجۇ دۇنيا ئىقتىسادىدىكى «چوڭقۇر ئۆزگىرىشلەر» گە قارىماي، G20 گە ئەزا تۈركىيە ۋە ھىندونېزىيەنىڭ ھەر ئىككىسىنىڭ كۈچلۈك جانلىقلىق كۆرسىتىپ، ئىقتىسادىي ئېشىش سۈرئىتىنى ساقلاپ قالالىغانلىقىنى تەكىتلىدى.

تۇزجۇ شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيا ئەللىرى ئىتتىپاقى (ASEAN) نىڭ ئەڭ چوڭ ئىقتىسادىي گەۋدىسى بولغان ھىندونېزىيەنىڭ رايونلۇق مەركەزگە ئايلىنىش يولىدا كېتىۋاتقانلىقىنى ۋە دۇنياۋى قىممەت زەنجىرىگە بارغانسېرى چوڭقۇر چۆكۈپ كىرىۋاتقانلىقىنى بىلدۈردى.

«ئىستراتېگىيەلىك شېرىكلەر»

ھىندونېزىيەنىڭ ئىستانبۇلدىكى باش كونسۇلى دارىيانتو خارسونو 2050-يىلىغىچە يېشىل ئېنېرگىيە، رەقەملىك ئۆزگىرىش ۋە ئاپتوماتلاشتۇرۇشنىڭ كۈنسېرى مۇھىم ئورۇنغا ئۆتىدىغانلىقىنى، شۇڭا دۆلەت مۇداپىئە ھەمكارلىقىنىڭ تۈركىيە-ھىندونېزىيە مۇناسىۋىتىدىكى ھالقىلىق ساھە بولىدىغانلىقىنى تەكىتلىدى.

خارسونو ھىندونېزىيەنىڭ يەر ئاستى بايلىقلىرىنىڭ موللىقى بىلەن تۈركىيەنىڭ تېخنولوگىيەلىك ئىقتىدارىنى بىرلەشتۈرۈش ئارقىلىق ئىككى دۆلەت ئوتتۇرىسىدىكى ھەمكارلىقنىڭ داۋاملىق كۈچىيىۋاتقانلىقىنى ۋە ئىككى دۆلەتنىڭ يەرشارى جەنۇب دۆلەتلىرى بولۇش سۈپىتى بىلەن يېڭىلىق يارىتىشنى ئىلگىرى سۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ئورتاق ئۈستىگە ئالغانلىقىنى قەيت قىلدى.

چۈشتىن كېيىن ئۆتكۈزۈلگەن «ئىككى تەرەپلىك ۋە ساھەلىك مۇناسىۋەتلەر» تېمىسىدىكى يىغىنغا، تۈركىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقى ئىككى تەرەپلىك سىياسىي ئىشلار باش ئىدارىسىنىڭ مۇۋەققەت باشلىقى قورقۇت گۈنگەن، سىنېرگىيە سىياسەتلىرى ئىجرائىيە دىرېكتورى دىننا پراپتو راخارجا ۋە ھىندونېزىيە دۆلەت مۇداپىئە ئۇنىۋېرسىتېتىدىن پىروفېسسور ئاناك ئاگۇڭ بانيۇ پېرۋىتا قاتارلىقلار قاتناشتى.

گۈنگەن سۆزىدە، تۈركىيە بىلەن ھىندونېزىيەنى G20 ۋە ئىسلام ھەمكارلىق تەشكىلاتى (İİT) قاتارلىق كۆپ تەرەپلىك سۇپىلاردا ھەمكارلىشىۋاتقان «ئىككى دوست ئىستراتېگىيەلىك شېرىك» دەپ ئاتىدى.

يۇقىرى دەرىجىلىك مېخانىزملار

يېقىنقى رەسمىي زىيارەتلەرنىڭ مۇھىملىقىغا ئىشارەت قىلىپ ئۆتكەن گۈنگەن، فېۋرال ئېيىدا تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى جۇمھۇر رەئىسى رەجەپ تاييىپ ئەردوغاننىڭ جاكارتاغا قىلغان زىيارىتىنى ۋە ئاپرېل ئېيىدا ھىندونېزىيە پىرېزىدېنتى پرابوۋو سۇبىيانتونىڭ ئەنقەرەگە قىلغان زىيارىتىنى ئەسلىتىپ ئۆتكەندىن كېيىن: «ھىندونېزىيە دېڭىز يوللىرىنىڭ مەركىزىگە جايلاشقان. مەقسىتىمىز، ھىندونېزىيەنىڭ تۈركىيە ئۈچۈن تېخىمۇ كۈچلۈك بىر دىيالوگ ھەمراھىغا ئايلىنىشىدۇر» دېدى.

ئىقتىساد ۋە دۆلەت مۇداپىئەسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئىككى تەرەپلىك مۇناسىۋەتلەرنىڭ تۈرلۈك ساھەلەردە داۋاملىق چوڭقۇرلىشىۋاتقانلىقىنى بىلدۈرگەن گۈنگەن، تۈركىيەنىڭ بۇ يىل ھىندونېزىيەنىڭ دۆلەت مۇداپىئە يەرمەنكىسىگە 25 شىركەت بىلەن قاتناشقانلىقىنى ئەسكەرتتى.

ئۇ: «گەرچە جۇغراپىيەلىك جەھەتتىن يىراق بولساقمۇ، قىممەت قاراشلىرىمىز ئورتاق، تارىخىمىز ئوخشاش ئىدىيە ۋە غايىلەر ئۈستىگە قۇرۇلغان. ئۆزئارا ئىشەنچ ۋە دوستلۇق مۇناسىۋىتىمىز دىپلوماتىيەدىن كۆپ ئۈستۈن تۇرىدۇ» دېگەنلەرنى سۆزلىرىگە ئىلاۋە قىلدى.

راخارجا يەرلىك دەرىجىدە نەق مەيدان كۆزىتىشلىرى ئېلىپ بارغانلىقىنى ئېيتىپ، تۈركىيە بىلەن ھىندونېزىيەنىڭ جۇغراپىيەلىك جەھەتتىن ئوخشاشمىسىمۇ، «ئىككى دۆلەت خەلقىنىڭ ئوچۇق پىكىرلىك، ھەمكارلىققا مايىل ۋە ئالاقىدە كۈچلۈك» ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.

پېرۋىتا تۈركىيە بىلەن ھىندونېزىيەنىڭ يېڭى يۇقىرى دەرىجىلىك دىپلوماتىك مېخانىزملارنى تەرەققىي قىلدۇرالايدىغانلىقىنى ۋە ئىككى تەرەپلىك مۇناسىۋەتلەردە ھەربىي زامانىۋىلاشتۇرۇشنىڭ كەم بولسا بولمايدىغان بىر ھالغا كەلگەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويۇپ ئۆتتى.