2025-يىلى9-ئاينىڭ12-كۈنى
ئامېرىكا پىرېزىدېنتى دونالد ترامپنىڭ كېلەر ئاي (2025-يىل ئۆكتەبىر) نوبېل تىنچلىق مۇكاپاتىغا ئېرىشىش ئارزۇسى، نورۋېگىيە نوبېل كومىتېتىنىڭ «بۇنىڭدىن تەۋرىنىپ قالمايدىغانلىقى» نى قاتتىق تەكىتلىگەن مۇستەقىللىقىنىڭ توسالغۇسىغا دۇچ كەلگەن بولۇشى مۇمكىن.
ترامپ يانۋاردا (2025) ئاقسارايغا قايتىپ كەلگەندىن بۇيان، ئۆزىنىڭ بۇ داڭلىق مۇكاپاتقا ئېرىشىشنى خالايدىغانلىقىنى ئېنىق بىلدۈرۈپ كەلدى. ئۇنىڭ دېموكرات رەقىبى باراك ئوباما 2009-يىلى ۋەزىپىگە ئولتۇرۇپ ئۇزۇن ئۆتمەي ھەممىنى ھەيران قالدۇرۇپ، بۇ مۇكاپاتقا ئېرىشكەن ئىدى.
79 ياشلىق مىلياردېر پىرېزىدېنت ئۆزى ھەل قىلماقچى بولغان غەززە ۋە ئۇكرائىنا ئۇرۇشلىرى داۋاملىشىۋاتقان بولسىمۇ، ئالتە ئۇرۇشنى ئاخىرلاشتۇرغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، شۇڭا بۇ مۇكاپاتقا «لايىق ئىكەنلىكى» نى ئېيتىش ئۈچۈن ھەر قېتىملىق پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ كەلدى.
كومىتېت كاتىپى كىرىستىيان بېرگ خاردۋىكېن (Kristian Berg Harpviken) ئوسلودا ئۆتكۈزۈلگەن سۆھبەتتە مۇنداق دېدى:
«ئەلۋەتتە، بىز بەزى نامزاتلارغا نىسبەتەن تاراتقۇلارنىڭ زور دىققەت قىلغانلىقىنى بايقىدۇق، لېكىن بۇنىڭ كومىتېتتىكى مۇنازىرەلەرگە ھېچقانداق تەسىرى يوق. چۈنكى كومىتېت ھەر بىر نامزاتنى ئۆزىنىڭ لاياقىتىگە ئاساسەن باھالايدۇ. بۇ يىللىق مۇكاپاتنىڭ ساھىبى 10-ئۆكتەبىر ئېلان قىلىنىدۇ.»
ترامپ ئۆزىنىڭ مۇكاپاتقا لايىق ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن، ئىسرائىلىيەدىن بېنيامىن نېتانياھۇدىن تارتىپ ئەزەربەيجاننىڭ پىرېزىدېنتى ئىلھام ئەلىيېۋغىچە بولغان بىر قانچە چەت ئەل رەھبىرىنىڭ ئۆزىنى نامزات كۆرسەتكەنلىكىنى ياكى نامزاتلىقىنى قوللىغانلىقىنى ئەسكەرتىپ، بۇ مۇكاپاتقا لايىق ئىكەنلىكىنى تەكىتلەپ كەلدى.
بىراق، ترامپ ۋەزىپىگە ئولتۇرۇپ 11 كۈندىن كېيىن، يەنى 31-يانۋارغىچە مۇكاپاتقا نامزات كۆرسىتىلگەنلەرنىڭ تىزىملىكىنىڭ سۇنۇلۇشى كېرەكلىكىنى نەزەردە تۇتقاندا، بۇ يىللىق مۇكاپاتقا نىسبەتەن كومىتېتتىكىلەر بەك تېز ياكى يىراقنى كۆرەلەيدىغان بولۇشلىرى كېرەك ئىدى.
تېلېفون سۆھبىتى
بېرگ خاردۋىكېن: «نامزات بولۇش ئۇنچىۋالا چوڭ ئىش ئەمەس. ئەڭ چوڭ مۇۋەپپەقىيەت مۇكاپاتقا ئېرىشىشتۇر. سىلەر بىلىسىلەر، نامزات كۆرسىتىلىشكە لايىق بولغان كىشىلەرنىڭ تىزىملىكى بىر قەدەر ئۇزۇن» دېدى.
ئۇ يەنە مۇنۇلارنى كۆرسەتتى:
«نامزات كۆرسىتىش سالاھىيىتىگە ئىگە بولغانلار ئارىسىدا دۇنيادىكى ھەر قايسى دۆلەتلەرنىڭ پارلامېنت ئەزالىرى، مىنىستىرلار، ئىلگىرى بۇ مۇكاپاتقا ئېرىشكەنلار ۋە بەزى ئۇنىۋېرستېتلارنىڭ پىروفېسسورلىرى بار. شۇڭا، مىڭلىغان ھەتتا ئونمىڭلىغان كىشى نامزات كۆرسىتەلەيدۇ.»
نوبېل كومىتېتى بۇ يىل 338 شەخس ۋە تەشكىلاتتىن تەركىب تاپقان ئۇزۇن تىزىملىكتىن مۇكاپات ساھىبىنى تاللايدۇ. بۇ تىزىملىك 50 يىل مەخپىي ساقلىنىدۇ.
ئەڭ لاياقەتلىك نامزاتلارنىڭ ئىسمى قىسقا تىزىملىككە كىرگۈزۈلىدۇ ۋە ھەر بىر ئىسىم مۇتەخەسسىسلەر تەرىپىدىن باھالىنىدۇ.
كومىتېتنى يېتەكلەش ھوقۇقى بار، ئەمما بېلەت تاشلىمايدىغان كاتىپ بېرگ خاردۋىكېن بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى:
«كومىتېت مۇنازىرەسىنىڭ يۆنىلىشىنى، كومىتېتنىڭ بىلىم-تەجرىبىسى بەلگىلەيدۇ تاراتقۇلارنىڭ ئاخىرقى 24 سائەت ئىچىدە ئەڭ كۆپ دىققەتكە سازاۋەر بولغان خەۋەرلىرى ئەمەس. بىز ھەر يىلى بىر قاتار سەپەرۋەرلىك تەشۋىقاتلىرىنىڭ قىلىنىدىغانلىقىنى ئوبدان بىلىمىز. بىز باسقۇچلار ۋە يىغىنلارنىڭ ھېچقانداق تەشۋىقاتنىڭ ئورۇنسىز تەسىرىگە ئۇچرىماسلىقى ئۈچۈن پۈتۈن كۈچىمىز بىلەن قولىمىزدىن كەلگەننى قىلىشقا تىرىشىمىز.»
نورۋېگىيە «Dagens Næringsliv»گېزىتىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا، ترامپ ئىيۇل ئېيى (2025) نىڭ ئاخىرىدا نورۋېگىيەنىڭ مالىيە مىنىستىرى يېنس ستولتىنبېرگ (سابىق ناتو باش كاتىپى) بىلەن تاموژنا بېجى توغرىسىدا تېلېفوندا سۆزلەشكەندە، تىنچلىق مۇكاپاتى مەسىلىسىنى ئوتتۇرىغا قويغان.
مالىيە مىنىستىرلىقى تېلېفون سۆھبىتىنىڭ بولغانلىقىنى دەلىللىدى، لېكىن ئىككى رەھبەرنىڭ نوبېل توغرىسىدا سۆزلەشكەن-سۆزلەشمىگەنلىكى توغرىسىدا بىر نەرسە دېمىدى.
مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارTRT World - Donald Trump and the Nobel Peace Prize
