سېئۇل: شىمالىي كورېيەنىڭ ئىككى توننا ئەتراپىدا قويۇقلاندۇرۇلغان ئۇرانى بار بولۇشى مۇمكىن

جەنۇبىي كورېيە بىرلەشتۈرۈش ئىشلىرى مىنىستىرى شىمالىي كورېيەنىڭ تەخمىنەن ئىككى توننا يۇقىرى دەرىجىدە قويۇقلاندۇرۇلغان ئۇرانغا ئىگە دەپ قارىلىۋاتقانلىقىنى بىلدۈردى.

جەنۇبىي كورېيە دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىقىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، شىمالىي كورېيە ئۇزۇندىن بۇيان يادرو ئوق بېشى ئىشلەپچىقىرىشتىكى ئاچقۇچلۇق ماتېرىيال بولغان «كۆرۈنەرلىك» مىقداردا يۇقىرى دەرىجىدە قويۇقلاندۇرۇلغان ئۇرانغا ئىگە ئىكەنلىكى مەلۇم ئىكەن.

بىراق، جەنۇبىي كورېيە بىرلەشتۈرۈش ئىشلىرى مىنىستىرى ئاممىغا ناھايىتى ئاز ئاشكارىلايدىغان بىر تەستىقلاش بىلەن: «ئامېرىكا ئالىملار فېدېراتسىيەسى (FAS) نى ئۆز ئىچىگە ئالغان مۇتەخەسسىسلەرنىڭ مۆلچەرلىشىچە، (شىمالىي كورېيە) ھازىر %90 ياكى ئۇنىڭدىنمۇ يۇقىرى ساپلىقتىكى تەخمىنەن 2000 كىلوگرام يۇقىرى دەرىجىدە قويۇقلاندۇرۇلغان ئۇرانغا ئىگە» دېدى.

چۇڭ دوڭيوڭ مۇخبىرلارغا قىلغان سۆزىدە: «ھازىرمۇ شىمالىي كورېيەنىڭ ئۇران چەككىلەش زاۋۇتلىرى تۆت ئوخشىمىغان ئورۇندا ئىشلەۋاتىدۇ» دېگەنلەرنى قەيت قىلدى.

چۇڭ: «بىر يادرو بومبىسى ياساشقا ئاران بەش-ئالتە كىلوگرام پلوتونىي يېتىدۇ. 2000 كىلوگرام يۇقىرى دەرىجىدە قويۇقلاندۇرۇلغان ئۇران پەقەت پلوتونىي ئىشلەپچىقىرىش ئۈچۈنلا ئاجرىتىلغان تەقدىردىمۇ، نۇرغۇن يادرو قوراللىرىنى ياساشقا يېتىدۇ» دېدى.

قويۇقلاندۇرۇلغان ئۇراننى يادرو رېئاكتورىدا كۆيدۈرۈش ئارقىلىق پلوتونىيغا ئايلاندۇرغىلى بولغاچقا، يادرو بومبىسى ياساشتىكى مۇھىم تەركىبىي قىسىم ھېسابلىنىدۇ.

قويۇقلاندۇرۇش نىسبىتىنىڭ يادرو پارتىلاشقا سەۋەب بولىدىغان زەنجىرسىمان رېئاكسىيەنى قوزغىتالايدىغان ھالقىلىق ماسسىغا يېتىشى ئۈچۈن، قورال ياساشتا كېرەكلىك دەپ قارالغان %90 تىن يۇقىرى كۆتۈرۈلۈشى كېرەك.

خەلقئارا ئاتوم ئېنېرگىيەسى ئورگىنى (UAEA) نىڭ بىلدۈرۈشىچە، بىر يادرو قورالى ئۈچۈن 42 كىلوگرام يۇقىرى دەرىجىدە قويۇقلاندۇرۇلغان ئۇران كېرەك بولىدىكەن؛ 2000 كىلوگرام بولسا تەخمىنەن 47 يادرو بومبىسى ياساشقا يېتىدىكەن.

جىددىي مەسىلە

چۇڭ: «شىمالىي كورېيەنىڭ يادرو تەرەققىياتىنى توختىتىش جىددىي بىر مەسىلە» دېدى، ئەمما ئېمبارگونىڭ ئۈنۈملۈك بولمايدىغانلىقىنى ۋە بىردىنبىر چارىنىڭ پيوڭياڭ بىلەن ۋاشىنگتون ئوتتۇرىسىدىكى يۇقىرى دەرىجىلىكلەر ئۇچرىشىشى ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى.

كورېيە مەركىزىي خەۋەر ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا، شىمالىي كورېيە رەھبىرى كىم جوڭئۇن بۇ ھەپتە يادرو قورال-ياراغ ئامبىرىنى قوغدىيالىسا، ئامېرىكا بىلەن سۆھبەتلىشىشكە ئوچۇق ئىكەنلىكىنى بىلدۈرگەن.

2006-يىلى تۇنجى يادرو سىنىقىنى ئېلىپ بارغان ۋە چەكلەنگەن قورال-ياراغ پىروگراممىلىرى سەۋەبىدىن بىر قاتار ب د ت ئېمبارگولىرىغا ئۇچرىغان شىمالىي كورېيە، ئۆتكەن يىلى سېنتەبىرگىچە ئۇران قويۇقلاندۇرۇش ئورنىنىڭ تەپسىلاتىنى ئاشكارىلىمىغانىدى.

بۇ دۆلەتنىڭ بىردىن ئارتۇق ئۇران قويۇقلاندۇرۇش ئورنىنى ئىشقا كىرىشتۈرگەنلىكى پەرەز قىلىنماقتا. سېئۇلنىڭ جاسۇسلۇق ئورگىنى، پيوڭياڭنىڭ سۆھبەتلەردىن كېيىن تاقىۋەتكەنلىكى ئىلگىرى سۈرۈلگەن يوڭبيون يادرو ئورنىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بىردىن ئارتۇق ئۇران قويۇقلاندۇرۇش ئورنىنى ئىشقا كىرىشتۈرگەنلىكىگە ئىشىنىدىغانلىقىنى بىلدۈردى. يوڭبيون يادرو ئورنى 2021-يىلى قايتىدىن ئىشقا كىرىشتۈرۈلدى.

مىنىستىر يەنە ئىلگىرىكى ھۆكۈمەتنى تەنقىد قىلىپ، شىمالىي كورېيەنى «ئاساسلىق دۈشمەن» دەپ ئېنىقلىما بېرىپ، ئالدى بىلەن يادرو قورالسىزلىنىشتا چىڭ تۇرغان بولسىمۇ، ئەمەلىيەتتە شىمالىي كورېيەنىڭ يادرو ئىقتىدارىنىڭ «چەكسىز دەرىجىدە كېڭىيىشى» گە يول قويغانلىقىنى ئېيتتى.

ئىيۇن ئېيىدا ۋەزىپىگە ئولتۇرغان جەنۇبىي كورېيە پىرېزىدېنتى لى جائېميوڭ، ئىلگىرىكى پىرېزىدېنت يون سۇكيولغا سېلىشتۇرغاندا پيوڭياڭغا قارشى تېخىمۇ مۆتىدىل پوزىتسىيە تۇتۇشقا ۋەدە بەردى.

لى سەيشەنبە كۈنى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا قىلغان سۆزىدە، شىمالىي كورېيە بىلەن بولغان جىددىيچىلىكنىڭ «ئاخىرلاشماس ھالقىسى» نى ئاخىرلاشتۇرۇش ئۈچۈن تىرىشىدىغانلىقىغا ۋە ھاكىمىيەت ئۆزگەرتىشنى كۆزلىمەيدىغانلىقىغا ۋەدە بەردى.