پاكىستاننىڭ ئامېرىكادا زىيارەتتە بولۇۋاتقان ۋەكىللەر ئۆمىكىنىڭ باشلىقى بىلاۋال بۇتتو زەرىدارى TRT World قانىلىغا بەرگەن باياناتىدا، يېڭى دېھلى بىلەن تۈزۈلگەن شىملا كېلىشىمىنىڭ كۈچكە ئىگە ئىكەنلىكىنى، ئەمما «ئەگەر ھىندىستان قارارلارنى ئۆز ئالدىغا يەككە ھالەتتە چىقارسا» ئىسلامئابادنىڭ بۇ كېلىشىمدىن چېكىنىپ چىقىدىغانلىقىنى ئېيتتى.
ۋاشىنگتون — پاكىستاننىڭ سابىق تاشقى ئىشلار مىنىستىرى بىلاۋال بۇتتو زەرىدارى، ئەگەر ھىندىستان يەككە ھالەتتە ئۆزئالدىغا قارار چىقىرىشنى، بولۇپمۇ ئىككى تەرەپلىك كېلىشىملەرگە مۇناسىۋەتلىك قارارلارنى چىقىرىشنى داۋاملاشتۇرسا، دۆلىتىنىڭ شىملا كېلىشىمىدىن چېكىنىپ چىقىش ھوقۇقىنى ساقلاپ قالىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
پاكىستان خەلق پارتىيەسىنىڭ (PPP) رەئىسى بولغان بۇتتو زەرىدارى، TRT World قانىلىغا بەرگەن باياناتىدا، پاكىستان دۆلەت بىخەتەرلىك خادىملىرىنىڭ يېقىنقى يىغىنلىرىدا بۇ مەسىلىنىڭ تەپسىلىي مۇزاكىرە قىلىنغانلىقىنى ئېيتتى.
بۇتتو زەرىدارى ھىندىستان بىلەن كۈچىيىۋاتقان جىددىيچىلىككە قارىتا پاكىستاننىڭ نۇقتىئىنەزەرىنى ئوتتۇرىغا قويۇش ۋە يېڭى دېھلىنىڭ دىپلوماتىك ھەرىكەتلىرىگە تاقابىل تۇرۇش دائىرىسىدە ئامېرىكادا كەڭ كۆلەملىك دىيالوگ ئورنىتىش تىرىشچانلىقىنى داۋاملاشتۇرماقتا.
ۋەكىللەر ئۆمىكى سابىق تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىرى بىلاۋال بۇتتو زەرىدارى، ھىنا رەببانى خار ۋە خۇررام داستانگىر، كېڭەش پالاتا ئەزالىرى شېررىي رەھمان، مۇسادىق مالىك، فەيسەل سابزۋارى ۋە بۇشرا ئەنجۇم بات، شۇنداقلا پېشقەدەم ئەلچىلەر جەلىل ئابباس جىلانى ۋە تەھمىنە جانجۇئادىن تەركىب تاپقان.
ئۇ مۇنداق دېدى: «مېنىڭچە، مەن بۇ دۆلەتكە ئاخىرقى قېتىم كەلگەندە، ھۆكۈمەت بىخەتەرلىك مېخانىزمى بىر يىغىن ئاچقان ئىدى. ھۆكۈمەت ئەمەلدارلىرى بىر قاتار قارارلارنى چىقاردى. بىز ئەگەر ئىندۇس سۇ كېلىشىمىگە خىلاپلىق قىلىنسا ۋە ھىندىستان ئۆز ئالدىغا يەككە ھالەتتە قارارلارنى چىقىرىشنى داۋاملاشتۇرسا، پاكىستاننىڭ شىملا كېلىشىمىدىن چېكىنىپ چىقىش ھوقۇقىنى ساقلاپ قالىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدۇق.»
ئەمما، ئۇ ھازىرغىچە ئاخىرقى قارارنىڭ چىقىرىلمىغانلىقىنى ئېنىق تىلغا ئېلىپ: «بۇ قارارنى ھەقىقەتەن چىقىرىپ-چىقارمىغانلىقىمىزدىن خەۋىرىم يوق. ئەمما تېخنىكىلىق جەھەتتىن بۇ ھوقۇق ساقلاپ قىلىنغان» دېدى.
ئىندۇس سۇ كېلىشىمى
تېخنىكىلىق جەھەتتىن شىملا كېلىشىمى ھېلىھەم كۈچكە ئىگە، ئەمما ئۇنىڭ كەلگۈسى ھازىرقى ۋەزىيەتتىن ئېنىقسىز.
ھىندىستان پاكىستان بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنىڭ جىددىيلىشىشىگە ئەگىشىپ، ھىندىستاننىڭ باشقۇرۇشىدىكى كەشمىردە يۈز بەرگەن پاھالگام ھۇجۇمىدىن كېيىن پاكىستاننى ئەيىبلەپ، ئىندۇس سۇ كېلىشىمىنى توختىتىپ قويدى.
پاكىستان بۇ ئەيىبلەشلەرنى رەت قىلىپ، خەلقئارالىق تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىلىشىنى تەلەپ قىلدى.
بۇنىڭغا قارىتا پاكىستان بارلىق ئىككى تەرەپلىك كېلىشىملەرنى، جۈملىدىن شىملا كېلىشىمىنىمۇ قايتا كۆزدىن كەچۈرىدىغانلىقىنى ۋە ھازىرچە توختىتىپ تۇرىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.
ھۆكۈمەت يەنە ۋاگاھ چېگرا ئېغىزىنى تاقاشنى ۋە ھىندىستان بىلەن بولغان بارلىق سودىنى توختىتىش توغرىسىدا بۇيرۇق چۈشۈردى. بۇ قەدەملەر پاكىستاننىڭ غەزىپىنى نامايان قىلىش مەقسىتىدىكى تېخىمۇ كەڭ كۆلەملىك دىپلوماتىك ۋە ئىقتىسادىي مۇناسىۋەتلەرنى توڭلىتىش تىرىشچانلىقىنىڭ بىر قىسمى ئىدى.
ئۆتكەن ئايدىكى تۆت كۈن داۋاملاشقان توقۇنۇشلاردا ئىككى تەرەپ ئۇرۇش ئايروپىلانلىرى، باشقۇرۇلىدىغان بومبا، ئۇچقۇچىسىز ھاۋا ئاپپاراتلىرى ۋە زەمبىرەكلەرنى ئىشقا سېلىپ، ئون نەچچە يىلدىن بۇيانقى ئەڭ ئېغىر توقۇنۇشنى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئىدى. 10-ماي ئامېرىكانىڭ ۋاسىتىچىلىكىدە ئۇرۇش توختىتىش كېلىشىمى ھاسىل قىلىندى.
شىملا كېلىشىمى 1972-يىلى 7-ئايدا زۇلپىقار ئەلى بۇتتو ۋە ئىندىرا گەندى تەرىپىدىن ئىمزالانغان.
بۇ كېلىشىم 1971-يىلدىكى ئۇرۇشتىن كېيىن، ھىندىستان-پاكىستان مۇناسىۋىتىگە مەلۇم دەرىجىدە مۇقىملىق ئېلىپ كېلىش مەقسىتىدە تۈزۈلگەن ئىدى.
ھەر ئىككى تەرەپ كېلىشەلمەسلىكلەرنى سۆھبەت ئارقىلىق ھەل قىلىشنى ۋە كەشمىرنى پاكىستان ۋە ھىندىستان باشقۇرۇشىدىكى رايونلارغا ئايرىيدىغان كونترول لىنىيەسىگە ھۆرمەت قىلىشنى قوبۇل قىلغان. شۇنداقلا ئاخىرقى بىر ھەل قىلىش چارىسىگە ئېرىشىش ئۈچۈن تىرىشىشقا ۋەدە بەرگەن.
ئەمما يېقىنقى يىللاردا، پاكىستاندىكى نۇرغۇن كىشىلەر بۇ كېلىشىمنىڭ ھازىرمۇ كۈچكە ئىگە ياكى ئەمەسلىكىگە سوئال قويۇشقا باشلىدى.
