ئامېرىكا پىرېزىدېنتى دونالد ترامپ پەلەستىن قارشىلىق كۆرسىتىش گۇرۇھى ھاماسنىڭ ئۇرۇش توختىتىش پىلانى بويىچە ئەسىرلەرنى قويۇپ بېرىشكە تەييار ئىكەنلىكىنى جاكارلىغاندىن كېيىن، ھاماسنىڭ تىنچلىققا تەييار ئىكەنلىكىگە ئىشىنىدىغانلىقىنى بىلدۈردى ۋە ئىسرائىلىيەنى مۇھاسىرە ئاستىدىكى غەززەنى بومباردىمان قىلىشنى توختىتىشقا چاقىردى.

ترامپ ئۆزىنىڭ «ھەقىقىي تاراتقۇ» (Truth Social) بېتىدە: «ھاماسنىڭ يېقىندا ئېلان قىلغان باياناتىغا ئاساسەن، مەن ئۇلارنىڭ ئۇزۇن مۇددەتلىك تىنچلىققا تەييار ئىكەنلىكىگە ئىشىنىمەن. ئىسرائىلىيە غەززەنى بومباردىمان قىلىشنى دەرھال توختىتىشى كېرەك. شۇندىلا بىز ئەسىرلەرنى بىخەتەر ۋە تېز سۈرئەتتە چىقىرالايمىز! ھازىرچە بۇنى قىلىش خېلىلا خەتەرلىك. بىز تەپسىلىي مۇزاكىرە قىلىۋاتىمىز. بۇ پەقەت غەززەنىڭلا تىنچلىقىغا ئەمەس، بەلكى يېقىن شەرقنىڭ ئۇزۇندىن بۇيان تەلەپ قىلىۋاتقان تىنچلىقىغا مۇناسىۋەتلىك» دەپ يازدى.

ئاقساراي ترامپنىڭ غەززە توغرىسىدا ئالدىن سۈرەتكە ئېلىنىۋاتقانلىقىنى كۆرسىتىدىغان بىر ۋىدېيونى تارقاتقان، ئەمما ۋىدېيونىڭ قاچان تارقىتىلىدىغانلىقى ئېنىق ئەمەس ئىدى.

ترامپ يەنە، ھاماسنىڭ غەززە ئۇرۇش توختىتىش پىلانىغا قايتۇرغان رەسمىي ئىنكاسىنى «ھەقىقىي تاراتقۇ» دا ھەمبەھرلىدى. ئۇ ئالدى بىلەن ھاماسنىڭ ئىنگلىزچە باياناتىنى ئىنكاسسىز يوللىدى، ئارقىدىن ئۆزىنىڭ ئىنكاسلىرىنى يوللىدى.

ھاماسنىڭ ئىنكاسى

ترامپ باياتىنى، ھاماس تۈرلۈك گۇرۇھلار، مۇستەقىل كىشىلەر ۋە ۋاسىتىچىلەر بىلەن «كەڭ دائىرىدە مەسلىھەتلىشىپ»، جاۋابىنى ۋاسىتىچىلەرگە يەتكۈزگەنلىكىنى ئېيتىشىدىن كېيىن ئېلان قىلدى.

ھاماس ئەرەب، ئىسلام ۋە خەلقئارالىق ئاكتىيورلارنىڭ تىرىشچانلىقلىرىنى، جۈملىدىن ترامپنىڭ غەززەدىكى ئىرقىي قىرغىنچىلىقنى ئاخىرلاشتۇرۇش ئۈچۈن كۆرسەتكەن تىرىشچانلىقىنى تەقدىرلىدى.

ھاماس بارلىق ئىسرائىلىيە ئەسىرلىرىنى، ھايات ۋە ئۆلۈك بولسۇن، ئالماشتۇرۇش مېخانىزمى ئاستىدا قويۇپ بېرىش؛ دەرھال ئىنسانپەرۋەرلىك ياردەملىرىنىڭ كىرگۈزۈلىشىگە رۇخسەت قىلىش؛ ئىسرائىلىيەنىڭ ئىشغالىيىتى ئاستىدىكى پەلەستىنلىكلەرنى يۇرت-ماكانلىرىدىن قوغلاپ چىقىرىش سىياسىتىنى رەت قىلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالغان رامكىنى تەستىقلىغانلىقىنى جەزملەشتۈردى.

ھاماس يەنە، ۋاسىتىچىلەر بىلەن «دەرھال» شەرتنامەنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشنى مۇزاكىرە قىلىشقا تەييار ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.

ھاماس غەززەنى دۆلەتنىڭ ئورتاق پىكىر بىردەكلىكىگە ئاساسلانغان، ئەرەب ۋە ئىسلام دۆلەتلىرىنىڭ قوللىشى بىلەن قۇرۇلىدىغان پەلەستىن تېخنىكىلىق بىيۇروكراتلار ھۆكۈمىتىگە تاپشۇرۇشقا قوشۇلغانلىقىنى يەنە بىر قېتىم تەكىتلىدى.

ھاماس غەززەنىڭ ئۇزۇن مۇددەتلىك سالاھىيىتى ۋە پەلەستىنلىكلەرنىڭ ھەق-ھوقۇقلىرى قاتارلىق كەڭ دائىرىلىك سىياسىي مەسىلىلەرنىڭ ئومۇميۈزلۈك دۆلەت رامكىسى ئىچىدە مۇزاكىرە قىلىنىشى كېرەكلىكىنى ئېيتتى.

ھاماسنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارى مۇسا ئەبۇ مارزۇق تەشكىلاتنىڭ ئامېرىكانىڭ تەكلىپىگە ئىجابىي ئىنكاس قايتۇرغانلىقىنى بىلدۈرۈپ: «ئۇرۇش ۋە قىرغىنچىلىقنى توختىتىش ئالدىنقى ئورۇندا تۇرىدۇ. غەززەنىڭ كەلگۈسىگە مۇناسىۋەتلىك قارار، پەقەت ھاماسقىلا ئائىت مەسىلە ئەمەس، بەلكى دۆلەتكە مۇناسىۋەتلىك مەسىلە» دېدى.

ئۇ غەززەنىڭ پەلەستىن ھۆكۈمىتى رامكىسى ئىچىدە مۇستەقىل كىشىلەر تەرىپىدىن باشقۇرۇلۇشىغا قوشۇلغانلىقلىرىنى توغرىلىدى. ئۇ يەنە، ھاماس قوبۇل قىلغان پاراللېل مىسىر رايونلۇق تەكلىپى ئۈستىدە توختىلىپ، ۋاشىنگتوننى پەلەستىن خەلقىنىڭ تەكلىپىگە «ئىجابىي» جاۋاب قايتۇرۇشقا چاقىردى.

ئەبۇ مارزۇق ترامپنىڭ پىلانىدا بەلگىلەنگەن 72 سائەت ئىچىدە ئەسىر ئالماشتۇرۇشنىڭ «نەزەرىيەۋى جەھەتتە ۋە ھازىرقى ئەھۋالدا ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن ئەمەس» لىكىنى ئەسكەرتتى.

ئۇ ئاخىرىدا، ھاماسنىڭ كەلگۈسىدىكى پەلەستىن ھۆكۈمىتىگە قورال تاپشۇرۇشقا تەييار ئىكەنلىكىنى، بىراق «غەززەنى كىم باشقۇرسا، قوراللارنىڭ ئۇنىڭ كونتروللۇقىدا بولۇشى كېرەكلىكى» نى تەكىتلىدى.

ترامپنىڭ ۋاقىت چەكلىمىسى

ترامپ ھاماسقا ۋاشىنگتون ۋاقتى بويىچە يەكشەنبە (5-ئۆكتەبىر) كەچكىچە رەسمىي جاۋاب بېرىشنى تەلەپ قىلغان ۋە بۇنى غەززەدىكى تەخمىنەن ئىككى يىلغا سوزۇلغان ئۇرۇشنى ئاخىرلاشتۇرۇش ئۈچۈن «ئەڭ ئاخىرقى پۇرسەت» دەپ ئاتىغان ئىدى.

ئۇ كېلىشىم تۈزۈلمىگەن ئەھۋالدا ھاماسنىڭ «مىسلى كۆرۈلمىگەن دوزاخ» قا دۇچ كېلىدىغانلىقىنى ئاگاھلاندۇرغان ئىدى.

-2023يىلى ئۆكتەبىردىن باشلاپ، ئىسرائىلىيەنىڭ ھۇجۇملىرىدا 66 مىڭ 200 دىن ئارتۇق پەلەستىنلىك جېنىدىن ئايرىلدى، بۇلارنىڭ كۆپىنچىسى ئاياللار ۋە بالىلار.

تەخمىنەن 11,000 پەلەستىنلىكنىڭ جەسەتلىرىنىڭ بومباردىمان قىلىنغان ئۆيلەرنىڭ خارابىلىكلىرى ئاستىدا ئىكەنلىكى تەخمىن قىلىنماقتا.

ئىسرائىلىيە يەنە، تەخمىنەن 10 مىڭ كىشىنى تۇتقۇن قىلىپ، تۈرمە ۋە قىيىن-قىستاق مەركەزلىرىگە قامىدى.

بىراق، مۇتەخەسسىسلەر ۋە بەزى تەتقىقاتچىلار بۇلارنىڭ پەقەت مۇز تاغنىڭ كۆرۈنگەن چوققىسى ئىكەنلىكىنى، ھەقىقىي جېنىدىن ئايرىلغانلار ساننىڭ 200 مىڭ ئەتراپىدا بولۇشى مۇمكىنلىكىنى ئەسكەرتمەكتە.

ب د ت غەززەدە يۈز بېرىۋاتقانلارنى ئىرقىي قىرغىنچىلىق دەپ جاكارلاپ، ئاچارچىلىق ۋە كېسەللىكلەرنىڭ تېز تارقىلىۋاتقانلىقىنى، غەززەنىڭ ياشاشقا ماس كەلمەيدىغانلىقىنى بىلدۈرۈپ، بۇ توغرىدىكى ئاگاھلاندۇرۇشلىرىنى قايتا-قايتا ئېلان قىلدى.

مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارTRT World - Hamas responds to Trump's Gaza plan: What do we know so far