توكيونىڭ خىتاي ئۇرۇش ئايروپىلانلىرىنى تىنچ ئوكياننىڭ ئۈستىدە بىر ياپونىيە چارلىغۇچى ئايروپىلانىغا «ئادەتتىن تاشقىرى دەرىجىدە يېقىن» ئۇچقانلىقىنى ئەيىبلىشىدىن كېيىن، بۇ ھەپتە ياپونىيە بىلەن خىتاي ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەت تېخىمۇ جىددىيلىشىپ، ئۆزئارا رەسمىي نارازىلىق بىلدۈرۈشكە سەۋەب بولدى.
بۇنىڭغا قارىتا خىتاي، ياپونىيەنىڭ يېقىنقى ئۇزۇن مۇساپىلىك باشقۇرۇلىدىغان بومبا سىناقلىرىنى تەنقىد قىلىپ، توكيونىڭ كۈچىيىۋاتقان ھەربىي ئىقتىدارىنىڭ رايوننىڭ مۇقىملىقىغا تەھدىت ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى ۋە ياپونىيەنىڭ تىنچلىقپەرۋەر ئاساسىي قانۇنىنىڭ روھىغا خىلاپ ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.
توكيو ئالدىنقى ھەپتە ئاخىرىدا خىتاي ئۇرۇش ئايروپىلانلىرىنىڭ تىنچ ئوكياندا بىر ياپونىيە ھەربىي چارلىغۇچى ئايروپىلانىغا «ئادەتتىن تاشقىرى دەرىجىدە يېقىن» ئۇچقاندىن كېيىن بېيجىڭغا ئېغىر ئەندىشىسىنى يەتكۈزگەنلىكىنى ئېلان قىلغان ئىدى.
بۇ ۋەقە پەيشەنبە كۈنى خىتايغا تەۋە ئىككى ئاۋىياماتكىنىڭ تۇنجى قېتىم بىرلا ۋاقىتتا تىنچ ئوكياندا، جۈملىدىن ياپونىيەنىڭ ئىقتىسادىي سۇ تەۋەلىكىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالغان رايوندا كۆرۈلۈشىدىن كېيىن يۈز بەردى.
ياپونىيە بۇ ھەپتە خىتاينىڭ «قەرەللىك مەشىق» دەپ ئاتىغان ئاۋىياماتكا پائالىيەتلىرىنىڭ بېيجىڭنىڭ ھەربىي ھەرىكەتلىرىنىڭ جۇغراپىيەلىك دائىرىسىنى كېڭەيتكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدىغانلىقىنى ئىپادىلىدى.
ياپونىيە دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىقىنىڭ باياناتچىسى پەيشەنبە كۈنى خىتاي ئۇرۇش ئايروپىلانلىرىنىڭ ياپونىيە چارلىغۇچى ئايروپىلانىغا «ئادەتتىن تاشقىرى دەرىجىدە يېقىن» ئۇچقانلىقىنى بىلدۈردى.
باياناتچى شەنبە كۈنى «شەندۇڭ» ئاۋىياماتكىسىدىن كۆتۈرۈلگەن بىر خىتاي J-15 كۈرەشچى ئايروپىلانىنىڭ بىر ياپونىيە P-3C چارلىغۇچى ئايروپىلانىنى 40 مىنۇت، يەكشەنبە كۈنى بولسا ئىككى J-15 كۈرەشچى ئايروپىلانىنىڭ ئوخشاش ئايروپىلاننى 80 مىنۇت ئىز قوغلىغانلىقىنى ئىپادىلىدى.
ئۇ: «بۇ ئۇزۇن ۋاقىتلاردا، ھەر ئىككى كۈندە ئوخشاش ئىگىزلىكتە چارلىغۇچى ئايروپىلانغا 45 مېتىر ئارىلىقتا ئۇچتى» دەپ قوشۇمچە قىلدى.
ھۆكۈمەت باياناتچىسى يوشىماسا ھاياشى يەكشەنبە كۈنى مۇخبىرلارغا: «خىتاي كۈرەشچى ئايروپىلانلىرى ياپونىيە چارلىغۇچى ئايروپىلانىنىڭ ئالدىدىن تەخمىنەن 900 مېتىر ئارىلىقتىن، يەنى P-3C نىڭ نورمال سۈرئىتىدە بىر نەچچە سېكۇنت ئىچىدە يېتىپ بارالايدىغان ئارىلىقتىن كېسىپ ئۆتتى. بۇ خىلدىكى غەلىتە يېقىنلىشىشلار تاسادىپىي سوقۇلۇپ كېتىشكە سەۋەب بولۇشى مۇمكىن، شۇڭا بىز خىتاي تەرەپكە، جۈملىدىن بېيجىڭنىڭ ياپونىيەدە تۇرۇشلۇق باش ئەلچىسى ۋۇ جياڭخاۋغىمۇ ئېغىر ئەندىشىمىزنى يەتكۈزدۇق ۋە بۇنىڭ قايتا تەكرارلانماسلىقىنى تەلەپ قىلدۇق» دېدى.
ئۇ يەنە: «ھۆكۈمەت ياپونىيەنىڭ زېمىنى، سۇ ۋە ھاۋا تەۋەلىكىنى قوغداش ئۈچۈن دۆلىتىمىز ئەتراپىدىكى ھاۋا بوشلۇقىنى چارلاش ۋە كۆزىتىش ئۈچۈن پۈتۈن كۈچى بىلەن تىرىشىش بىلەن بىرگە، خىتاي تەرەپ بىلەن ھەر قايسى دەرىجىدە ئالاقىلىشىشنى داۋاملاشتۇرىدۇ» دەپ قوشۇمچە قىلدى.
ئامېرىكا-خىتاي ئىقتىسادىي جىددىيچىلىكى
دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىقى باياناتىدا، ياپونىيە ھەربىي خادىملىرىنىڭ يارىلانمىغانلىقىنى بىلدۈردى.
مۇشۇنىڭغا ئوخشاش ۋەقەلەر ئەڭ ئاخىرقى قېتىم 2014-يىلى ماي ۋە ئىيۇن ئايلىرىدا، خىتايغا تەۋە سۇ-27 كۈرەشچى ئايروپىلانلىرىنىڭ شەرقىي خىتاي دېڭىزىدا ياپونىيە ھەربىي ئايروپىلانلىرىغا 30 مېتىر ئارىلىقتا ئۇچقان ۋاقتىدا دوكلات قىلىنغان ئىدى.
ئۇ چاغدا ياپونىيە خىتاينىڭ باش ئەلچىسىنى چاقىرتىپ، ئەيىبلەشلەر توغرىسىدا ئىككى تەرەپ ئۆزئارا تالاش-تارتىش قىلغان ئىدى.
توكيو ئۇنىۋېرسىتېتى ئىقتىسادىي بىخەتەرلىك ۋە سىياسەتتە يېڭىلىق يارىتىش پروگراممىسىنىڭ مۇدىرى دەيسۇكې كاۋاي بۇ ھەپتىنىڭ بېشىدا AFP ئاگېنتلىقىغا بەرگەن باياناتىدا، ئاۋىياماتكا ھەرىكەتلىرىنىڭ ۋاقتىنىڭ ئامېرىكا-خىتاي ئىقتىسادىي جىددىيچىلىكى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇشى مۇمكىنلىكىنى ئېيتتى.
ئۇ: «بېيجىڭ دەل مۇشۇ پەيتتە ئامېرىكانىڭ ھەربىي جەھەتتىن جاۋاب قايتۇرۇش ئىرادىسى ياكى ئىقتىدارىنىڭ تېخىمۇ ئاز بولىدىغانلىقىنى ھېسابلاپ، كېڭىيىۋاتقان ھەربىي ئىقتىدارىنى نامايان قىلىشنىڭ مۇۋاپىق پەيتى دەپ قارىدى» دېدى.
ياپونىيەنىڭ ئۇزۇن مۇساپىلىك باشقۇرۇلىدىغان بومبىسى
خىتاي ياپونىيەنىڭ يېڭى «تىپ 12» ناملىق پاراخوتقا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبىلىرىنى سىناق قىلىشىنىڭ ياپونىيە ئۆزىنى قوغداش قىسىملىرىنىڭ ھۇجۇم خاراكتېرلىك قوراللارغا ئىگە بولالمايدىغانلىقىغا دائىر تىنچلىقپەرۋەر ئاساسىي قانۇن چەكلىمىلىرىگە خىلاپلىق بولىدىغانلىقىنى ئېيتتى.
«جەنۇبىي خىتاي ئەتىگەنلىك پوچتىسى» گېزىتى چارشەنبە كۈنى، «خىتاي خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى گېزىتى» دىكى بىر ئانالىزىدا، باشقۇرۇلىدىغان بومبا مۇساپىسىنىڭ ئاشۇرۇلۇشىنىڭ « ئەتراپتىكى بىر قانچە رايون ئۈچۈن ھەقىقىي توسۇش كۈچى» بولىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەنلىكىنى خەۋەر قىلدى.
ياپونىيەنىڭ تىنچلىقپەرۋەر ئاساسىي قانۇنى، ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىدىكى مەغلۇبىيىتىدىن كېيىن تۈزۈلگەن ئىدى. باشقۇرۇلىدىغان بومبىلار يەكشەنبە كۈنى فۇجى تېغى ئەتراپىدا ئۆتكۈزۈلگەن يىللىق ھەقىقىي ئوق چىقىرىش مانېۋىرىدا سىناق قىلىندى.
ياپونىيە تاراتقۇلىرىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا، دەرىجىسى ئۆستۈرۈلگەن «تىپ 12» ناملىق پاراخوتقا قارشى ۋە گىپېر ئاۋازلىق باشقۇرۇلىدىغان بومبىلار ياپونىيەنىڭ ئەڭ جەنۇبىدىكى ئاساسلىق ئارال كيۇشۇغا ئورۇنلاشتۇرۇلغان بولۇپ، گىپېر ئاۋازلىق باشقۇرۇلىدىغان بومبىلارنىڭ شىمالدىكى ھوككايدوغا ئورۇنلاشتۇرۇلۇشى پىلانلانماقتا.
«جەنۇبىي خىتاي ئەتىگەنلىك پوچتىسى» گېزىتى ياپونىيەنىڭ ھەربىي جەھەتتىن كۈچىيىشىنى تەنقىد قىلىپ: «ئەمەلىيەتتە، ياپونىيە مۇداپىئە ئىقتىدارىنى ئاشۇرۇشتىن بەكرەك، ئاتالمىش قايتۇرما ھۇجۇم قىلىش ئىقتىدارىنى بەرپا قىلىش نامىدا ئالدىن ھۇجۇم قىلىش ئىقتىدارىغا قاراپ يۈزلەنمەكتە» دېدى.
يېڭى «تىپ 12» پاراخوتقا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبىلىرىنىڭ تەخمىنەن 1000 كىلومېتىر مۇساپىسى بارلىقى ۋە گىپېر ئاۋازلىق بىلوك 1 نىڭ 5 ماختىن ئاشىدىغان سۈرئەتتە 900 كىلومېتىر مۇساپىگە يېتەلەيدىغانلىقى بىلدۈرۈلدى.
1947 - يىلىدىن بۇيان تىنچلىقپەرۋەر ئاساسىي قانۇنغا ئەمەل قىلىپ كەلگەن ياپونىيە، مۇداپىئە خامچوتىنى ئۇزۇن مۇددەت ئىچكى ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتىنىڭ تەخمىنەن %1 ى ياكى 5 تىرىليون يېن (33.5 مىليارد دوللار) بىلەن چەكلەپ كەلگەن ئىدى. بىراق يېقىنقى يىللاردا، خىتاي ۋە شىمالىي كورېيە پەيدا قىلغان بىخەتەرلىك تەھدىتلىرىنىڭ كۈچىيىشى سەۋەبىدىن، مۇداپىئە خامچوتىنى 2027-يىلىغىچە ئىچكى ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتىنىڭ %2 ىگە يەتكۈزۈش نىشانى بويىچە يۇقىرى ئۆرلەتتى.
