بايدىن دۇنيانىڭ ئەڭ نامرات دۆلەتلىرىگە «تارىخىي» ۋەدە بېرىشكە تەييارلانماقتا

ۋەزىپىسىنى تاماملاش ئالدىدا تۇرغان پىرېزىدېنت جو بايدىن رىئو دې جانېيرودىكى G20 يىغىنىدا دۇنيانىڭ ئەڭ نامرات دۆلەتلىرىگە ياردەم قىلىشقا قارىتىلغان مۇھىم بىر ئېلانىنى جاكارلاشقا تەييارلانماقتا.

ئاق ساراينىڭ خەۋەر قىلىشىچە، بايدىن دۇنيا بانكىسىنىڭ ئىمتىيازلىق قەرز بېرىش تارمىقى - خەلقئارا تەرەققىيات جەمئىيىتىگە (IDA) «تارىخىي» كۆلەمدە مەبلەغ ئاجرىتىدىكەن. يېقىندا سايلانغان پىرېزىدېنت دونالد ترامپقا ھوقۇق ئۆتكۈزۈش ئالدىدا تۇرغان بايدىننىڭ بۇ قارارى، ئۇنىڭ خەلقئارالىق تەسىرىنى كۈچەيتىشتىكى مۇھىم قەدىمى ھېسابلىنىدىكەن.

ئامېرىكا دۆلەت بىخەتەرلىك مەسلىھەتچىسىنىڭ مۇئاۋىنى جون فىنېر پىرېزىدېنت بايدىننىڭ بۇ ۋەدىسىنىڭ باشقا دۆلەت رەھبەرلىرىنى خەلقئارا تەرەققىيات جەمئىيىتى فوندىغا تېخىمۇ كۆپ تۆھپە قوشۇشقا رىغبەتلەندۈرۈشنى مەقسەت قىلىدىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى. فىنېر: «پىرېزىدېنت بايدىن رىئو يىغىنىدا تارىخىي ئامېرىكا ۋەدىسىنى ئېلان قىلىپ، باشقا رەھبەرلەرنى تۆھپىسىنى ئاشۇرۇشقا چاقىرىدۇ» دېدى ھەمدە بۇ فوندنىڭ كىلىمات ئۆزگىرىشى قاتارلىق ئېغىر دۇنياۋى مەسىلىلەرنى ھەل قىلىشتىكى رولىنى ئالاھىدە تەكىتلىدى.

خەلقئارا تەرەققىيات جەمئىيىتى ئەڭ نامرات دۆلەتلەرنى بېكىتىپ، ئۇلارنى ھەر تۈرلۈك تەرەققىيات تۈرلىرى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان مالىيە مەنبەلىرى بىلەن تەمىنلەيدۇ. بايدىن پىرېزىدېنتلىق مەزگىلىدە ئىقلىمغا مۇناسىۋەتلىك تەشەببۇسلار ۋە خەلقئارالىق ھەمكارلىقلارغا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىپ، يىللىق ئىككى تەرەپلىمە ئىقلىم مەبلىغىنى 11 مىليارد دوللارغىچە كۆپەيتىشنى پىلانلىغان.

بايدىن جەنۇبىي ئامېرىكاغا قىلغان ئالتە كۈنلۈك زىيارىتىدە، 20-يانۋاردا پىرېزىدېنتلىقنى ترامپقا تاپشۇرۇشتىن بۇرۇن ئۆزىنىڭ خەلقئارالىق نەتىجىلىرىنى مۇستەھكەملەش ئۈچۈن تىرىشماقتا. ئۇنىڭ بىرازىلىيەگە، بولۇپمۇ ئامازون يامغۇر ئورمانلىقىغا بولغان زىيارىتى، ئۇنىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ ئىقلىم ئۆزگىرىشىگە تاقابىل تۇرۇش ۋە مۇھىم ئېكولوگىيەلىك سىستېمىلارنى قوغداشتىكى ئىرادىسىنى ئىپادىلەپ بەردى.

گەرچە خەلقئارا تەرەققىيات جەمئىيىتىگە قىلغان ۋەدىسىنىڭ ئېنىق مەبلەغ مىقدارى ئاشكارىلانمىغان بولسىمۇ، بايدىن ھۆكۈمىتى ئامېرىكانىڭ دۇنياۋى ياردەم بېرىش مەجبۇرىيىتىنى كۆرسىتىشكە تىرىشماقتا. ترامپنىڭ يېڭى ھۆكۈمىتى خەلقئارالىق ياردەم ۋە تەرەققىيات مەبلىغىنى كەسكىن قىسقارتىدىغانلىقىنى ئېنىق قىلغانلىقى ئۈچۈن، بۇ قەدەم تېخىمۇ مۇھىم دەپ قارالماقتا.

نيۇيوركتىكى نامايىشلار.

ترامپنىڭ چەت ئەل ياردەم سىياسىتى

ھوقۇقنى ئۆتكۈزۈۋېلىشقا تەييارلىنىۋاتقان ترامپ، ئامېرىكانىڭ تاشقى سىياسىتىنى، بولۇپمۇ خەلقئارالىق چىقىملارغا مۇناسىۋەتلىك تەرەپلىرىنى پۈتۈنلەي ئۆزگەرتىشنى ۋەدە قىلدى. تەنقىدچىلەر يېڭى سايلانغان پىرېزىدېنتنىڭ چىقىمنى قىسقارتىش پىلانىنىڭ تەرەققىي قىلمىغان دۆلەتلەرگە قىلىنىدىغان مۇھىم ياردەملەرنى خەۋپكە ئۇچرىتىپ، ئەڭ موھتاج كىشىلەرگە سەلبىي تەسىر كۆرسىتىشىدىن ئەندىشە قىلماقتا.

بۇنىڭدىن باشقا، ترامپ تېخنىكا ساھەسىنىڭ داڭلىق ئەربابى ئېلون ماسكنى باشلىق قىلىپ، فېدېرال ھۆكۈمەت ئىچىدىكى «ئىسراپچىلىق» دەپ قارىغان ئىشلارنى تەكشۈرۈپ يوقىتىش ئۈچۈن ئالاھىدە گۇرۇپپا قۇردى. بۇ ئامېرىكانىڭ خەلقئارالىق ھەمكارلىق ۋە ياردەم سىياسىتىدە چوڭ ئۆزگىرىش بولىدىغانلىقىنى كۆرسەتتى.

بايدىننىڭ يېقىندىكى ئېلانى ترامپنىڭ كۈتۈلۈۋاتقان سىياسەتلىرىگە قارشى تۇرۇش رولىنى ئوينىشى مۇمكىن. بۇ ئىككى ھۆكۈمەتنىڭ ئامېرىكانىڭ دۇنيا سەھنىسىدىكى رولىنى قانداق چۈشىنىدىغانلىقىدىكى روشەن پەرقنى ئەكس ئەتتۈردى. ترامپنىڭ ھازىرقى سىياسەتلەرنى ئۆزگەرتىش پىلانى بايدىننىڭ ئۇزۇن مۇددەتلىك تەسىرى ئۈچۈن سىناق بولۇپ، بايدىن پىرېزىدېنتلىقىنىڭ ئاخىرقى كۈنلىرىدىمۇ مۇھىم نەتىجىلەرنى قالدۇرۇشقا تىرىشماقتا.

G20 يىغىنى بايدىنغا باشقا دۇنيا رەھبەرلىرى بىلەن مۇناسىۋەت قۇرۇش پۇرسىتى يارىتىپ بەردى. خەلقئارا تەرەققىيات جەمئىيىتىگە قىلىنغان ۋەدە ئامېرىكانىڭ تاشقى سىياسىتىدىكى بۇرۇلۇش نۇقتىسىنى نامايان قىلدى. شۇنداقتىمۇ، بۇ ۋەدىنىڭ كەڭ كۆلەملىك تەسىرى يەنىلا نامەلۇم، چۈنكى ترامپنىڭ نۆۋەتتىكى ھۆكۈمىتى بايدىننىڭ بۇ ۋەدىلىرىنى بىكار قىلىشى ياكى ئازايتىشى مۇمكىن.

بايدىن جەنۇبىي ئامېرىكاغا قىلغان ئالتە كۈنلۈك زىيارىتىدە، يېڭى سايلانغان پىرېزىدېنت ترامپ 20-يانۋاردا ئاق سارايغا قايتىپ كېلىشتىن بۇرۇن، ئۆزىنىڭ خەلقئارالىق تەسىرىنى مۇستەھكەملەشكە تىرىشتى.

بايدىن يەكشەنبە كۈنى بىرازىلىيەدىكى ئامازون يامغۇر ئورمانلىقىغا بېرىپ، ئۆزىنىڭ كىلىمات ئۆزگىرىشى جەھەتتىكى ئىجراتلىرىنى تەشۋىق قىلدى. ئۇ ئامېرىكانىڭ ئىككى تەرەپلىمە ئىقلىم مەبلىغىنى يىلىغا 11 مىليارد دوللارغا كۆپەيتىش نىشانىغا يەتكەنلىكىنى جاكارلىدى.

ترامپ بايدىننىڭ نۇرغۇن سىياسەتلىرىنى بىكار قىلىشنى ۋەدە قىلدى ۋە تېخنىكا ساھەسىنىڭ داڭلىق ئەربابى ئېلون ماسكنى فېدېرال ھۆكۈمەتتىكى «ئىسراپچىلىق» دەپ قارىغان ئىشلارنى تەكشۈرۈش كومىتېتىغا رەئىس قىلىپ تەيىنلىدى.